اکنون زمان آن فرا رسیده تا مسیر تحصیلی و به نوعی، راه زندگی خود را مشخص کنید و آگاهانه و منطقی تصمیم بگیرید. وقت را از دست ندهید و برای آن‌چه در طی سال به خاطرش زحمت کشیده و تلاش کرده‌اید، ارزش قائل شوید. انتخاب رشته‌ دانشگاه سراسری به دلایلی ساده است؛ زیرا هنگامی صورت می‌گیرد که شما از نتیجه اطلاع دارید و از طرف دیگر تعداد انتخاب‌هایتان آن‌قدر هست که تمام علایق شما را در برگیرد.

در این میان، مهم‌تر از هر چیزی، اصول اولویت‌بندی انتخاب‌ها براساس علاقه‌مندی داوطلب است. اما با توجه به زمان بسیار محدود انتخاب رشته، اغلب داوطلبان نمی‌توانند به خوبی از فرصت استفاده کنند. در نتیجه مشکلاتی در این زمینه برای آنها پیش می‌آید که حتی ممکن است متاسفانه مسیر زندگی‌شان را تغییر دهد. اکثر داوطلبان در چنین شرایطی به صورت منفعل، صرفا دست به دامان اشخاص و موسساتی می‌شوند تا به جای آنان تصمیم‌گیری کنند و در نهایت کار انتخاب رشته‌ آنان را انجام دهند.

بی‌شک این نوع داوطلبان کل زندگی خود را در مسیری قدم خواهند زد که در تعیین آن هیچ نقشی نداشته‌اند. این داستان غم‌انگیز هر ساله برای چنین داوطلبانی تکرار می‌شود. بدون تردید پس از اینکه شما در زمینه‌ انتخاب رشته اطلاعات لازم اولیه را کسب کردید، راهنمایی و همفکری با یک مشاور مجرب می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری صحیح و منطقی کمک کند.

کسی که آماده باشد، نصف نبرد را پشت سر گذاشته است

از این‌رو توصیه می‌شود از هم اکنون به فکر انتخاب رشته باشید و زمان را از دست ندهید. همان‌طور که گفتیم، حساسیت انتخاب رشته بیشتر به خاطر کمبود زمان برای تصمیم‌گیری است. شما با شروع از امروز می‌توانید این مشکل را از سر راه بردارید و به گفته‌ سروانتس، رمان‌نویس مشهور اسپانیایی «کسی که آماده باشد، نصف نبرد را پشت سر گذاشته است.»

انتخاب رشته را در 2 مرحله انجام می‌دهیم:

مرحله‌ اول: قبل از اعلام نتایج اولیه (کارنامه)

و مرحله‌ دوم: بعد از اعلام نتایج اولیه (کارنامه) و گرفتن دفترچه‌ شماره 2 (راهنمای انتخاب رشته‌‌های تحصیلی آزمون سراسری امسال).

مرحله‌ اول انتخاب رشته :

با هر پیش‌بینی و تصوری که نسبت به نتیجه‌تان دارید، حتما انتخاب رشته را انجام دهید و به بهانه‌ اینکه رتبه‌ خوبی کسب نمی‌کنید، از کار طفره نروید. درست است که دقیقا از نتیجه اطلاع ندارید اما حدود نتیجه، قابل پیش‌بینی بوده و از طرفی از علایق و شرایط خود خبر دارید.(البته بعد از اعلام نتایج هم می‌توانید از این روش استفاده کنید)

در این‌جا، وقتی سخن از علایق و شرایط به میان می‌آید، منظور در نظر گرفتن علایق فردی، دوری و نزدیکی شهر دانشگاه، آگاه بودن از امکانات دانشگاه، توانایی در زمینه‌ تحصیل در یک رشته، در نظر گرفتن بازار کار و شرایط مالی و خانوادگی برای انتخاب دوره‌های تحصیلی (روزانه، شبانه، غیرانتفاعی، ...) است.

پس دست به کار شوید و لیستی از رشته‌ها و مقاطع تحصیلی را انتخاب کنید که مایل به ادامه تحصیل در آنها هستید. در این زمینه باید به گرایش‌های هر رشته توجه کنید و علایق و شرایط خود را در نظر بگیرید. به خاطر داشته باشید، باید گرایش‌های یک رشته را به خوبی بشناسید. به همین منظور می‌توانید با مراجعه به کتاب‌هایی که در زمینه‌ آشنایی با رشته‌های تحصیلی منتشر شده‌اند، نیاز خود را بر طرف سازید یا در صورت دسترسی به دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و اساتید این رشته‌ها، جواب سوالات خود را بیابید. بهترین کمک را در این زمینه می‌توانید از مشاور تحصیلی خود بگیرید.

پس از کسب اطلاعات لازم، رشته‌های مورد انتخاب را بر حسب علایق و شرایط خود اولویت‌بندی کنید. غالبا تعداد این رشته‌ها زیاد نیست؛ بنابراین پس از تعیین گرایش و مقطع تحصیلی، اولویت‌بندی آن زمان‌بر نخواهد بود.حال نوبت آن رسیده شهرها و دانشگاه‌هایی را که با شرایط شما مطابقت دارد، انتخاب کنید. در این زمینه نیز باید اطلاعاتی را کسب کرد. همیشه به این نکته توجه داشته باشید که برای داشتن انتخابی درست و موفق، مهم‌ترین عامل، داشتن آگاهی از تمامی جوانب یک انتخاب است.

کسب اطلاعات در مورد دانشگاه‌ها، به خصوص برای داوطلبانی که پیش‌بینی کسب رتبه‌ خوبی را در کنکور دارند، بسیار مهم و حساس است؛ زیرا بعضی از دانشگاه‌ها، مزایای خاصی را برای داوطلبان برتر کنکور در نظر می‌گیرند. همچنین داوطلبانی که می‌خواهند دانشگاه‌های بین‌المللی و غیرانتفاعی را نیز جزو انتخاب‌هایشان داشته باشند، باید از شرایط، امکانات و محل دقیق این مراکز اطلاعاتی کسب کنند. در هر صورت، پیدا کردن شناخت از دانشگاه‌ها، برای کلیه‌ داوطلبان لازم است. شما می‌توانید به راحتی با مراجعه به سایت هر کدام از آنها، اطلاعات کامل را دریافت کنید.

سعی کنید در رشته‌های دارای پذیرش بومی (استانی، ناحیه‌ای و قطبی) بیشتر، شهرهایی را انتخاب کنید که جزو بوم شما هستند، چون شانس قبولی شما در این رشته‌ها بیشتر است. در این مورد حتما از مشاورتان کمک بگیرید.

حال با توجه به اطلاعات کسب شده، لیست قبلی خود را که براساس رشته و مقطع تحصیلی اولویت‌بندی شده بود، یک بار دیگر، با لحاظ کردن دانشگاه‌های مورد نظر اولویت‌بندی کنید.اکنون لیست شما با توجه به علایق و شرایط‌تان براساس رشته وگرایش، مقطع تحصیلی و دانشگاه اولویت‌بندی شده است.اما همان‌طور که می‌دانید، برای بعضی از این رشته‌ها علاوه بر دوره‌ی روزانه، دوره‌های شبانه، غیرانتفاعی، نیمه‌حضوری و پیام‌نور نیز موجود است. همچنین در چند سال اخیر دانشگاه‌های بین‌المللی گسترش یافته و اقدام به پذیرش دانشجو با شرایط خاص از طریق آزمون سراسری کرده‌اند.

حال دوره‌هایی را برای هر کدام از رشته/ محل‌ها (در صورت موجود بودن) انتخاب کنید که تمایل به ادامه تحصیل در آنها را دارید. سوال اکثر داوطلبان در این زمینه این است که اولویت‌بندی دوره‌ها به چه ترتیبی است؟ در جواب باید گفت، اگر این دوره‌ها را در مورد یک رشته‌ خاص در نظر بگیرید، مثلا مهندسی کامپیوتر، اولویت بر همان ترتیب آورده شده قبل است. اما اگر به عنوان مثال داوطلب رشته‌ ریاضی، علاقه‌مند به رشته‌های مهندسی باشد، آنگاه مهندسی عمران شبانه قطعا نسبت به فیزیک روزانه برای این داوطلب اولویت دارد. در کل علاقه‌ منطقی و آگاهانه‌ شخص می‌تواند بیشترین سهم را در اولویت‌بندی انتخاب‌ها داشته باشد. البته سعی کنید تا حد امکان و به طور منطقی در اولویت‌بندی، براساس علاقه به رشته‌ تحصیلی عمل کنید؛ زیرا رشته‌ تحصیلی شما تا آخر عمر همراه شماست! و از طرفی وجود علاقه (البته آگاهانه) در رشته‌ تحصیلی می‌تواند آینده‌ درخشانی را برای شما رقم بزند.

حال مجددا لیست قبلی خود را که براساس رشته و گرایش، مقطع تحصیلی و دانشگاه اولویت‌بندی شده بود، با در نظر گرفتن اطلاعات جدید در مورد دوره‌های (روزانه، شبانه، غیرانتفاعی و ...) براساس علایق و شرایط خود اولویت‌بندی کنید.به احتمال زیاد اکنون لیستی در دست دارید که شامل بیش از 100 انتخاب است. اصلا جای نگرانی نیست، در مراحلی، لیست شما پردازش می‌شود و به انتخاب رشته‌ نهایی دست می‌یابید.

کمی به عقب برمی‌گردیم؛ اگر قبلا برای شرکت در رشته‌های خاص اعلام آمادگی کرده‌اید، این رشته‌ها را به لیست خود اضافه کنید. حتما در مقابل این رشته‌ها عنوان «رشته خاص» را بنویسید. همچنین اگر شرایط انتخاب رشته‌های مناطق محروم را دارید، از انتخاب آنها غافل نشوید.
حال لیستی در اختیار دارید که حداقل طی 3 مرحله اولویت‌بندی شده است. این مطلب بدین جهت ذکر شد تا تاکیدی باشد بر مرتب کردن اولویت‌ها در چند مرحله. هیچ‌گاه یکباره به تنظیم اولویت‌ها براساس تمام فاکتورهای متغیر، مانند: رشته، مقطع تحصیلی، شهر و ... نپردازید؛ چون قطعا سر در گم خواهید شد.
حال جدولی را مانند زیر تهیه کنید.

حتما متوجه شدید که درج اطلاعات در بعضی خانه‌های جدول فوق منوط به اعلام نتایج اولیه (کارنامه) و در دست داشتن دفترچه‌ شماره‌2 راهنمای انتخاب رشته‌های تحصیلی آزمون سراسری امسال می‌باشد. این خانه‌ها مربوط به ستون‌های: « کد رشته»، « متمرکز و نیمه‌متمرکز»و « نمره‌ کارنامه در زیرگروه» است.در واقع با اعلام نتایج و تهیه کردن دفترچه‌ شماره‌2 راهنمای‌ انتخاب رشته‌های تحصیلی آزمون سراسری امسال جدول فوق تکمیل می‌شود. با خواندن دقیق و کامل دفترچه، تغییرات احتمالی را در لیست انتخابی خود لحاظ خواهید نمود.

در این جدول ستونی با عنوان «حدود نمره‌ پذیرفته‌شدگان» وجود دارد. لیست تهیه شده بسیار باارزش است. انتخاب‌های شما غالبا از بهترین و آرمانی‌ترین رشته‌های دانشگاهی شروع می‌شود و به رشته/ محلی در یکی از دوره‌ها ختم می‌شود که شاید حاضرید در آن رشته ثبت‌نام کنید ولی هرگز به دانشگاه نرفتن فکر نکنید یا شاید آخرین انتخاب به گونه‌ای باشد که تحت هیچ شرایطی به تحصیل در دانشگاه پایین‌تر از این انتخاب فکر نمی‌کنید و پذیرفته‌اید که امکان قبول نشدن در این نوع انتخاب وجود دارد.
در هر صورت، وقتی چیدمان انتخاب‌ها براساس علایق و شرایط خاص شماست، آخرین انتخاب، کف انتخاب شما خواهد بود. این کف برای افراد، بسته به شرایط متغیر است.برای تعیین کف انتخاب باید صادقانه مواردی را با خودتان حل و فصل کنید. آیا می‌توانید یک سال دیگر با تمام توان (قطعا بیشتر و منظم‌تر از امسال) تلاش کنید و نتیجه را تغییر دهید؟ آیا شرایط و امکانات برای درس خواندن فراهم می‌شود؟ شما همان شخصی هستید که امسال هم در کنکور شرکت کردید، پس چرا...؟

مرحله‌ دوم انتخاب رشته (بعد از اعلام نتایج اولیه)

نتایج اولیه کنکور اعلام شده است . اکنون شما می‌توانید همه‌ی اطلاعات جدولی را که در مرحله اول تهیه کرده‌اید، کامل کنید. دوباره تذکر می‌دهیم که حتما دفترچه‌ شماره‌2 راهنمای انتخاب رشته را به دقت و به صورت کامل مطالعه کنید و تغییرات احتمالی را در جدول تهیه شده اعمال نمایید.

حال که تمام اطلاعات لازم را در جدول وارد کردید، باید وضعیت هر رشته را مشخص کنید. در واقع شما در هر یک از خانه‌های ستون وضعیت، باید وضعیت نمره‌ پذیرفته‌شدگان در رشته‌ انتخابی (در سال گذشته) را با وضعیت نمره‌ کارنامه‌ی خود در زیرگروهی که مربوط به آن انتخاب است، مقایسه کنید. به ترتیب شرح داده شده در زیر عمل کنید.

اگر نمره‌ شما در زیرگروه مربوط به یک رشته کمتر از حدود نمره‌ پذیرفته‌شدگان همان رشته در سال گذشته بود، در قسمت وضعیت آن رشته‌ انتخابی، علامت منفی(-)، اگر نمره‌ زیرگروه مربوط به آن رشته در کارنامه‌ شما از حدود نمره‌ پذیرفته‌شدگان در سال گذشته بیشتر بود، در قسمت وضعیت مربوط به رشته، علامت مثبت (+) و اگر بین نمره‌ زیرگروه مربوط به آن رشته در کارنامه‌ شما و نمره‌ پذیرفته‌شدگان آن انتخاب، اختلاف معنا داری نبود، عدد صفر (0) را درج کنید.

اما منظور از اختلاف معنا دار چیست؟

تعریف اختلاف معنا دار بستگی به تجمع فراوانی نمره‌های کسب شده توسط داوطلبان در کنکور دارد. ولی به صورت تقریبی می‌توانید این عدد را 100 در نظر بگیرید. یادآور می‌شویم، در مورد تعیین وضعیت، حتی‌المقدور از راهنمایی و کمک مشاور خود استفاده کنید. چون این کار نیاز به تجربه دارد. همچنین می‌توانید برای اطلاع از فراوانی و میانگین نمرات پذیرفته‌شدگان در هر دوره در سهمیه‌ خودتان (منطقه1، منطقه2و ...) از مشاور خود کمک بگیرید.

حال در یک نگاه می‌توانید شانس قبولی خود را در هر یک از انتخاب‌ها دریابید. در واقع شما در انتخاب‌هایی که دارای وضعیت منفی هستند، شانس کمتری برای قبولی دارید و در انتخاب‌هایی که وضعیت صفر دارند، شانس بیشتری را برای قبولی می‌توانید قائل شوید. همچنین انتخاب‌هایی که دارای وضعیت مثبت هستند، بیشترین شانس قبولی را از میان انتخاب‌هایتان به خود اختصاص می‌دهند.

تذکر مهم: توجه داشته باشید که ملاک انتخاب رشته، نمره در زیرگروه است و نه نمره‌ کل.

اکنون نوبت به آن رسیده که انتخاب رشته‌ نهایی خود را از جدول مذکور استخراج کنیم. اگر تعداد انتخاب‌هایی که در جدول موجود است، کمتر از 100 مورد باشد، این همان لیست انتخاب رشته شماست که پس از بررسی مجدد و نهایی و مشورت با مشاور، آماده‌ درج در پیش‌نویس انتخاب رشته (موجود در دفترچه‌ شماره 2 انتخاب رشته) و در نهایت ثبت در سایت سازمان سنجش است.

اما اگر فهرست انتخاب‌های شما بیش از 100 مورد بود، با توجه به اینکه تمام انتخاب‌هایی که در لیست شما قرار دارد، جزو علایق و مطابق با شرایط شماست، کافی است از میان آنها به ترتیب گفته شده در زیر 100 مورد را برگزینید.

20 تا 25 انتخاب شما می‌تواند از بین موارد با وضعیت منفی (-) باشد. این موارد به عنوان گزینه‌های ایده‌آل و آرمانی شما محسوب می‌شوند. این انتخاب‌ها، به همان ترتیبی که قرار دارند،20 تا 25 اولویت اول انتخاب رشته‌ شما را تشکیل می‌دهند.

از انتخاب‌های با وضعیت صفر، 55 تا 60 مورد را برگزینید. این انتخاب‌ها تقریبا همگی در سطح نمره‌ کارنامه‌ی شماست و احتمال قبولی‌تان در این رشته/ محل‌ها زیاد است.بقیه انتخاب‌ها را می‌توانید از میان موارد با وضعیت مثبت انجام دهید. احتمال قبولی در این رشته/ محل‌ها برای شما بسیار زیاد است. غالبا این انتخاب‌ها از سطح نتیجه‌ شما پایین‌تر است.

همان‌طور که قبلا نیز گفته شد، راهنمایی و کمک یک مشاور با‌تجربه در مراحل مختلف انتخاب رشته، قطعا در موفقیت شما نقش بسزایی خواهد داشت. دوباره تاکید می‌شود در مرحله‌ تعیین وضعیت انتخاب‌هایتان و گزینش 100 انتخاب از جدول تهیه شده، راهنمایی‌های مشاور را نادیده نگیرید.

مساله‌ای که اغلب داوطلبان را بر آن می‌دارد تا در انتخاب رشته‌ دانشگاه سراسری کمی آرمانی فکر کنند، تصورشان در مورد قبولی قطعی در دانشگاه آزاد است. این داوطلبان هیچ احتمالی را برای عدم موفقیت در دانشگاه آزاد قائل نمی‌شوند و با بلندپروازی‌هایشان در انتخاب رشته‌ دانشگاه سراسری، لطمات جبران‌ناپذیری به خود وارد می‌کنند. توصیه می‌شود در حین انتخاب رشته‌ دانشگاه سراسری، هیچ حسابی بر روی قبولی در دانشگاه آزاد باز نکنید.

اکنون شما 100 رشته/ محل را در دوره‌های مختلف، براساس علایق و شرایط ویژه‌ خودتان انتخاب کرده‌اید. این انتخاب‌ها را در فرم پیش‌نویس انتخاب رشته وارد و پس از بررسی نهایی در سایت سازمان سنجش ثبت کنید.

در پایان، بد نیست به گفته‌ ناپلئون هیل اشاره کنیم که می‌گوید :«هر آدم موفقی درمی‌یابد که توفیق بزرگ کمی آن‌طرف‌تر از جایی است که تصور می‌شود کار به بن بست رسیده است.»